The Dirty Patrons: Environmental Responsibility and Museum Sponsorship 

door: Maaike van Leendert MA

Musea zijn van oudsher niet de meest duurzame instanties: het zijn vaak grote, oude – en daardoor regelmatig slecht geïsoleerde – gebouwen die van heinde en verre toeristen trekken. De afgelopen jaren is er in de museumsector echter meer bewustzijn rondom duurzaamheid ontstaan. Zo heeft de International Council of Museums (ICOM) duurzaamheid hoog op de agenda staan en kiezen musea er via hun tentoonstellingen steeds vaker voor hun publiek bewust te maken van de klimaatproblematiek. Het zou logisch zijn als deze ontwikkelingen naar een groenere museumsector zich zouden doorzetten in de relaties die musea met geldschieters aangaan. In haar artikel “The Dirty Patrons: Environmental Responsibility and Museum Sponsorship” beschrijft dr. Laia Anguix-Vilches dat dat vaak nog niet het geval is.  

Waarom sponsoren? 

De fossiele industrie en museumsector lijken in eerste instantie ver van elkaar af te staan. Waarom zou een oliebedrijf überhaupt een museum ondersteunen? Anguix-Vilches geeft daar vier redenen voor. Ten eerste noemt ze ‘symbolisch kapitaal’ dat in dit geval de vorm van ‘greenwashing’ aanneemt. Een partnerschap met musea zorgt ervoor dat het publiek het oliebedrijf aan kunst en de thematiek binnen musea relateert en daarom positievere associaties bij het oliebedrijf heeft. Ten tweede kan het door belastingwetgeving voordelig voor bedrijven zijn om dit soort partnerschappen aan te gaan. Ten derde noemt Anguix-Vilches “the social license to operate”, dat vooral belangrijk is bij partnerschappen tussen wetenschapsmusea en de fossiele industrie. Zo’n relatie laat het lijken alsof het oliebedrijf actief innovatie en kennisproductie ondersteunt en leidt af van de daadwerkelijke activiteiten van het bedrijf. Hierdoor komt het bedrijf voor het publiek betrouwbaarder over en krijgt het als het ware bestaansrecht. Ten vierde kan de fossiele industrie via musea macht uitoefenen. Denk bijvoorbeeld aan een plek in het bestuur of een kans om te lobbyen op een belangrijke opening in het museum.  

Voor- en nadelen voor musea 

Vanaf begin deze eeuw zijn er talloze voorbeelden van activisme tegen de fossiele industrie in de museumsector. Bekende zijn actiegroep Liberate Tate in het Verenigd Koninkrijk en de meer recente acties van Extinction Rebellion tegen het Rijksmuseum. Toch verlengen musea nog regelmatig hun partnerschappen met vervuilende bedrijven, of sluiten ze zelfs nieuwe af – soms zelfs ondanks acties van activisten. Anguix-Vilches beschrijft hoe het Louvre in 2022 door het Franse gerechtshof werd teruggeroepen om haar samenwerking met de TotalEnergies Foundation, verschillende acties van actiegroep Libérons le Louvre over zich heen kreeg, en tóch besloot met de fossiele industrie in zee te gaan.  

Waarom doen musea dit nog steeds? De meest logische verklaring zou een economische zijn: musea hebben nou eenmaal geld nodig. Anguix-Vilches haalt echter onderzoek van milieuorganisaties aan dat deze verklaring in twijfel trekt: de inkomsten uit de fossiele industrie blijken bijvoorbeeld in het geval van Tate maar een klein deel van de begroting uit te maken. Tegelijkertijd kleven er voor musea veel nadelen aan deze deals. Sponsorrelaties die als onethisch worden gezien, kunnen bij publiek en subsidieverstrekkers twijfels oproepen rondom de geschiktheid van een museum als een plek van kennisproductie en educatie en kan de geloofwaardigheid van een museum beschadigen. In het geval van kunstmusea kan er ook weerstand vanuit makers ontstaan, die niet geassocieerd willen worden met dirty patrons. Bij musea die zich meer op wetenschap richten, kunnen er problemen rondom belangenverstrengeling ontstaan. De vraag ‘waarom doen musea dit nog steeds’ is dus lastig te beantwoorden – er lijken louter nadelen aan de deals met fossiele bedrijven te kleven. 

Anguix-Vilches sluit haar artikel af met voorbeelden van sectoren en bedrijven die in het verleden ook verbonden waren aan de museumsector, maar dit door druk vanuit de maatschappij nu niet meer zijn, zoals sigarettenmerk Marlboro en farmaceutisch bedrijf Sackler. De onderzoeker suggereert ook dat het tijd wordt dat musea de aanwezigheid en invloed van de fossiele industrie actief gaan weren.  

Meer lezen? Je vindt het artikel ‘The Dirty Patrons: Environmental Responsibility And Museum Sponsorship’ van dr. Laia Anguix-Vilches hier.