De kunst van samen financieren: matchfunding onder de loep

door: Mirre van den Heuvel MA

Context 

In de afgelopen decennia wordt binnen het Nederlandse cultuurbeleid de (financiële) verantwoordelijkheid voor kunst en cultuur steeds meer bij de maatschappij gelegd in plaats van bij de overheid door onder andere cultureel ondernemerschap en het verwerven van een diverse financieringsmix te stimuleren.

In het artikel “At the juncture of funding, policy, and technology: how promising is match-funding of arts and culture through crowdfunding platforms?” (2023) onderzoeken Ellen Loots, Kaja Piecyk en Yosha Wijngaarden de huidige en toekomstige rol van matchfunding binnen het cultuurbeleid van lokale overheden. 

Matchfunding  

Crowdfunding is een financieringsmethode waarbij geld wordt opgehaald bij zowel particulieren als private organisaties om een specifiek project, organisatie of persoon te ondersteunen. Matchfunding ontstaat wanneer deze financiering wordt aangevuld met bijdragen van overheidsinstanties en semi-publieke organisaties, zoals rijkscultuurfondsen en loterijen.  

Het gebruik van matchfunding biedt voordelen voor zowel de financierende partijen, als voor campagnevoerders van een crowdfunding. Matchfunding wordt gezien als instrument om kunst te democratiseren, co-creatie te stimuleren en eigenaarschap en participatie te bevorderen bij burgers. Door matchfunding in het lokale kunst- en cultuurbeleid op te nemen zou het totale budget voor kunstprojecten toenemen, de betrokkenheid van burgers bij beleidsbeslissingen vergroten en de band tussen lokale belanghebbenden worden versterkt.  

Lokale overheden kunnen matchfunding op verschillende momenten strategisch inzetten. Ten eerste door ondersteuning vanaf de start van een campagne te bieden als “stamp of approval”, waardoor andere partijen sneller geneigd zijn eveneens een donatie te doen. Ten tweede kunnen publieke instanties juist financieel in actie komen nadat de campagne de steun van individuele donateurs binnen heeft (de “top-up” methode), waarmee de voorkeuren van het publiek worden onderschreven. Bij de derde manier, de “bridging” methode, komt de matcher in actie na de eerste fase maar vóór de laatste fase – wanneer de eerste kring al heeft gedoneerd maar het streefbedrag nog niet is behaald. De bijdrage van de matcher functioneert dan als een laatste boost en speelt in op het idee dat het publiek vaak aan het begin of eind van een campagne doneert. 

Knelpunten  

Ondanks de voordelen moet er veel worden overwonnen voordat matchfunding een prominente plek inneemt binnen het lokale Nederlandse cultuurbeleid. Dit heeft te maken met zowel een behoudend beleid van de betrokken overheidsinstanties als met de terughoudendheid van culturele organisaties.  

Overheden dragen grote verantwoordelijkheid voor structureel ondersteuning van het culturele veld, waardoor er minder ruimte is voor projectmatige financiering en structurele inbedding van matchfunding in het bestaande subsidiestelsel wordt bemoeilijkt. Daarnaast blijkt dat lokale overheden matchfunding nog vooral zien als één instrument binnen een breder palet aan financieringsopties, waardoor het vaak niet strategisch wordt ingezet en niet alle voordelen worden benut. 

Culturele organisaties komen vaak in een passieve rol terecht op het gebied van alternatieve financieringsopties. Matchfunding is alleen effectief wanneer een culturele partij actief aan hun zakelijke positie werkt, iets waar kleinere culturele organisaties vaak beperkt middelen voor hebben.  

Bovendien is de slagingskans van een campagne sterk afhankelijk van de betrokkenheid van donateurs en beschikbaarheid van private financiering. Matchfunding blijkt ook minder goed te werken voor kunstvormen zoals theater en dans. 

Conclusie 

Al met al bevindt matchfunding zich in een pril stadium en is op dit moment onvoldoende ingebed om als volwaardige financieringsvorm te functioneren binnen cultuurbeleid. Het onderzoek laat zien dat matchfunding vooral wordt ingezet als aanvulling op bestaande subsidie. De bredere potentie – zoals het stimuleren van culturele participatie en het versterken van lokale gemeenschappen – komt in de huidige beleidscontext nog weinig naar voren. 

Hoewel matchfunding via crowdfunding interessante kansen biedt voor lokale cultuurproductie en -consumptie, wordt deze kracht in de praktijk zelden strategisch ingezet. Daarmee blijft een belangrijk potentieel onderbenut. Om matchfunding verder te ontwikkelen als samenwerkingsgerichte en democratische financieringsvorm, is aanvullend onderzoek nodig naar de effecten op publieke betrokkenheid, de rol van beleidskeuzes en de ontwikkeling van een passend regelgevend kader. 

Meer lezen? Lees het hele artikel van dr. Ellen Loots, dr. Yosha Wijngaarden en Kaja Piecyk MA hier.