The Art of Asking: Historische en Hedendaagse Strategieën in Culturele Geefrelaties 

door: Nina Evers

Op 15 november 2024 vond de conferentie The Art of Asking plaats aan de Universiteit Utrecht. De conferentie bracht onderzoekers, fondsenwervers, beleidsmakers en culturele professionals samen om de complexe geschiedenis van het mecenaat te bespreken aan de hand van hedendaagse en actuele problematiek. Tijdens deze dag gaven tien internationale sprekers een inkijkje in hun onderzoek rondom het thema the art of asking. Zij onderzochten hoe kunstenaars en denkers in verschillende tijden hun steunvragen formuleerden, met welke toon en strategieën zij hun mecenassen benaderden en welke argumenten zij gebruikten om hen tot geven te bewegen. In vier sessies werden verschillende vormen van vragen belicht, waarbij steeds de rol van macht, kwetsbaarheid en wederkerigheid centraal stond. 

In de eerste sessie ging het over directe verzoeken. Daarbij kwam naar voren dat de manier van vragen altijd samenhangt met macht tussen maker en gever. In de 16^e eeuw maakten kunstenaars gebruik van vaste formuleringen om hun verzoeken te verpakken. Ook bleek dat afstand een strategie kan zijn. Niet elke kunstenaar wil dichtbij een gever staan en soms komt het initiatief van een gever in plaats van uit de kunstenaar. Kunstenaars blijken niet altijd om geld te vragen, maar zijn op zoek naar tijd, bescherming en erkenning. 

De tweede sessie richtte zich op indirecte manieren van vragen. Sommige makers willen hun onafhankelijkheid behouden en kiezen daarom voor een omweg. Zo probeerde de humanist Lorenzo Valla (1406-1457) zichzelf in de inner circle van Paus Nicolaas V (r. 1447-1455) te positioneren, om op die manier toegang te krijgen tot bescherming en middelen zonder dat expliciet te vragen. Daartegenover stond de Ottomaans-Turkse schilder Mihri Rasim (1885-1954), die veel directer te werk ging. Zij gebruikte haar reputatie om toegang te krijgen tot een internationaal publiek. Hoewel hun aanpak sterk verschilde, waren beide personen afhankelijk van patronage om hun kunstenaarspraktijk uit te voeren. 

In de derde sessie stond de kwetsbaarheid van de vragende partij centraal. Hierbij werd er onder andere gefocust op boekdedicaties in de vroegmoderne tijd. In deze teksten kwam een combinatie van emotie en kwetsbaarheid naar voren, waarmee schrijvers hun positie wisten te versterken door aan te sluiten bij toenmalige ideeën over schrijverschap en zichzelf zo te promoten. Wat de deelnemers in de zaal opviel, was hoe herkenbaar deze strategieën vandaag de dag zijn. Musea bouwen tegenwoordig bijvoorbeeld eerst aan hun relatie met mogelijke donateurs, voordat ze expliciet om geld vragen.  

In de vierde en laatste sessie ging het over het collectief werven van patronage. Als voorbeeld hiervan werd gesproken over de balansrelatie tussen musea en de Vereniging Rembrandt. Het is opmerkelijk dat de Vereniging aanvankelijk leningen verstrekte en dat deze ook naar andere publieke instellingen werden verspreid. Daarnaast werd in een casus van het Touchstone Atelier Utrecht het ‘pay-what-you-can-model’ onderzocht. Beide voorbeelden laten zien hoe patronage zowel van belang is voor organisaties als individuen. 

Wat tijdens alle sessies naar voren kwam, was de noodzaak van patronage en de voortdurende spanning tussen afhankelijkheid, macht en wederkerigheid. Vragen om steun gaat hand in hand met kwetsbaarheid en vertrouwen, en vereist bovendien een goed gevoel voor timing. Het bestuderen van historische vormen van vragen, kan ons helpen om hedendaagse praktijken beter te begrijpen. The Art of Asking blijft een actuele en essentiële vaardigheid in elke culturele context. Ook in de huidige tijd, waarin het voor makers en culturele instellingen steeds gebruikelijker wordt om zich niet meer alleen op de (zich terugtrekkende) overheid te richten, maar ook op ‘vrienden’, donateurs en crowdfunders. 

Meer lezen? Lees het volledige verslag van de conferentie hier.