Het Queer Museum en het polycentrische systeem

door: Nienke Amarins Hettinga MA

In 2018 werd tijdens de tentoonstelling ‘’Queer Museum (QM): Cartographies of Difference in Brazillian Art’’ in Rio de Janeiro, Brazilië, een groot aantal queer gerelateerde kunstwerken uit Latijns-Amerika geëxposeerd. Maar hoe lastig is het eigenlijk om financiering te vinden voor tentoonstellingen die een controversieel sociaal thema aan de orde stellen? Voor welke complexe keuzes komen exposities te staan die bot vangen bij de overheid en op zoek moeten naar alternatieve geldstromen? Uit deze tentoonstelling bleek in ieder geval dat het niet alleen bij een artistiek project bleef maar dit ook leidde tot een publiek debat rond ondervertegenwoordigde queer stemmen en hun relatie tot hedendaagse beeldende kunst.

Na protesten tegen de queer-inhoud van de tentoonstelling weigerden staatsinstanties in Brazilië namelijk uiteindelijk de tentoonstellingen binnen het QM nog te financieren. Geconfronteerd met deze problemen, probeerden de organisatoren van de tentoonstelling daarom hun aandacht te richten op alternatieve financieringsmogelijkheden: noodgedwongen werd crowdfunding de meest passende route. Opvallend genoeg bleek juist deze crowdfundingsactie echter te zorgen voor vergroting van de zichtbaarheid en representatie van een vaak onzichtbare groep queer kunstenaars. Dr. Carolina Della Chiesa, onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, beschrijft deze casus in haar artikel ‘’Queer Museum (QM): Cartographies of Difference in Brazillian Art’’. Interessant is dat ze in haar stuk wijst op het zogenaamde ‘’polycentrische systeem’ dat het museum in staat stelde financiering te vinden. Wat houdt zo’n systeem in?

In dit artikel betoogt prof. Dr. Della Chiesa dat het Queer Museum (QM), na het stoppen van de subsidiëring vanuit de staat, gezorgd heeft voor financiering via een polycentrisch systeem. Een polycentrisch systeem bestaat uit een verscheidenheid aan instellingen, vrijwilligersorganisaties, donateurs, bedrijven en overheidsinstanties die musea of kunstinstellingen tegelijkertijd financieel steunen. Vooral wanneer er een maatschappelijk debat ontstaat kunnen kunstinstellingen er baat bij hebben toegang te krijgen tot meer financieringsopties, en het QM creëerde dit polycentrische systeem specifiek via de opgezette crowdfundingsactie.

De crowdfundingactie bleek op twee fronten succesvol. In eerste instantie zorgde de crowdfundingsactie voor financiering van de tentoonstelling, maar later creëerde de actie ook de mogelijkheid voor bezoekers om voor en tijdens de nieuwe tentoonstelling zelf evenementen te organiseren rondom queer kunst. Het bleek dat de crowdfundingsactie zowel hielp om de boodschap ‘’vrijheid van kunstuiting’’ over te brengen als aandacht te geven aan het debat rondom de tentoonstelling. Deze toenemende aandacht zorgde er vervolgens voor dat naast de geldstroom via crowdfunding andere steunacties opgezet werden om het QM financieel te steunen. Plotseling betekende het steunen van dit project voor de mensen die geld gaven niet alleen een financieringsmogelijkheid, maar ook de mogelijkheid om bij te dragen aan een sociaal-maatschappelijk doel. De combinatie van de crowdfundingsactie en de opvolgende steunacties die hieruit voortkwamen, laat een polycentrisch proces zien tijdens de voortgang en het bestaan van het project en benadrukt daarmee het belang van beschikbare financieringsalternatieven.

Lees meer over de omstandigheden rondom en gevolgen van de tentoonstelling “Queer Museum: Cartographies of Difference in Brazilian Art”? Het artikel van Dalla Chiesa vind je hier.