Amanda Gorman en de middeleeuwen 

door: Marit Evers MA

Op 20 januari 2021 trad spokenwordartiest Amanda Gorman op tijdens de inauguratie van Joe Biden. Haar voordracht van ‘The Hill We Climb’ vloog via het internet vervolgens de hele wereld over. Maar hoe is dit gedicht eigenlijk tot stand gekomen? Had Gorman volledige vrijheid bij het schrijven van een gedicht dat ze zou gaan voordragen onder het toeziend oog van een groot deel van de wereldbevolking? Of heeft (de omgeving van) Joe Biden ook invloed uitgeoefend op de inhoud van het gedicht? Op het eerste gezicht ligt het misschien niet zo voor de hand, maar prof. Remco Sleiderink stelt dat onderzoek naar middeleeuws mecenaat ons goed kan helpen om deze vraag te beantwoorden. In ‘Dichters, geld en macht. Van middeleeuws mecenaat naar Amanda Gorman’ (2023) legt hij uit hoe dit precies zit.  

Ridderromans, adel en hoofse idealen 

Literatuur werd in de middeleeuwen vaak in opdracht geschreven en volgens meerdere onderzoekers zouden de opdrachtgevers vaak invloed hebben uitgeoefend op de vorm en inhoud van de literatuur die zij bekostigden. In de middeleeuwen waren in Europa verhalen over ridders enorm in de mode en deze verhalen waren ook vaak een opdracht. Van circa 1150 tot 1300 na Christus was vooral de hoofse ridderroman een populair genre. Binnen hoofse omgangsvormen is er een hoge waardering voor de vrouw, worden mannen geacht (seksuele) driften in toom te houden en staat beschaafdheid hoog in het vaandel. Aan de hand van verschillende onderzoeken toont Sleiderink aan dat dit literaire genre floreerde dankzij een samenspel tussen de schrijvers en het publiek.  

Sleiderink haalt bijvoorbeeld een in 1979 gepubliceerd onderzoek van de Duitse germanist en mediëvist Joachim Bumke aan. Bumke stelde dat de adellijke mecenassen een grote stempel drukten op de ridderromans die onder hun bescherming tot stand kwamen: het is geen toeval dat deze verhalen zich afspelen in adellijke kringen. Een andere onderzoeker, Stephan Jaeger, stelde in 1996 dat het niet zozeer de adel was die de ridderromans beïnvloedde, maar dat clerici hier zeggenschap in hadden en dat zij de hoofse beschavingsidealen wilden introduceren. Maar of de beïnvloeding nu van de adel kwam of van de clerici kwam; beide onderzoekers zijn het erover eens dat de vorm en inhoud van ridderromans niet enkel werden bedacht door de auteurs ervan. Het mag dus duidelijk zijn dat er bij literatuur die in opdracht is geschreven allerlei motieven meespelen van de opdrachtgever, al helemaal wanneer een literair werk nauw verweven is met politieke en culturele omstandigheden. 

De invloed van Gormans opdrachtgever 

Net als de ridderromans van weleer is Gormans gedicht óók in opdracht geschreven van hooggeplaatste mensen. Op het feit dat de ridderroman een Europees genre was, en Gormans gedicht een Amerikaans product is, gaat Sleiderink niet in. Het gaat erom dat in beide gevallen politieke en culturele omstandigheden een belangrijke rol spelen. Media doen ons graag geloven dat ‘The Hill We Climb’ tot stand kwam via een solitair schrijfproces. Sleiderink stelt dat dat geen verbazing hoeft te wekken, omdat al sinds de Romantiek de autonomie van een kunstenaar hoog in het vaandel staat. Beïnvloeding van buitenaf wordt vaak als onwenselijk beschouwd. Maar is het terecht om te vertrouwen op wat de media zeggen? Het is duidelijk dat ‘The hill we climb’ een politieke functie heeft. Zo blijkt de inhoud van het gedicht naadloos aan te sluiten op de doelstellingen die Biden zich aan het begin van zijn ambtstermijn stelde. Na de bestorming van Capitol Hill legde Biden veel nadruk op verzoening. De titel van het gedicht is een verwijzing naar deze bestorming. Daarnaast is verzoening een belangrijk aspect  in ‘The hill we climb’: ‘We lay down our arms / So that we can reach our arms out to one another. / We seek harm to none, and harmony for all.’ Of deze zaken door iemand uit Bidens entourage zijn ingefluisterd, is niet met zekerheid te zeggen, maar volgens Sleiderink is het wel opvallend. 

Toch stelt Sleiderink dat er ook veel aanwijzingen te vinden zijn die erop wijzen dat Gorman wél erg dicht bij zichzelf is gebleven. Zo valt op dat er in ‘The hill we climb’ veel onderwerpen aan bod komen die Gorman in eerder werk óók aankaartte. Vooral de emancipatie van de Afro-Amerikaanse gemeenschap is een belangrijk thema. Daarnaast verwijst Gorman in het gedicht naar zichzelf: ‘We, the successors of a country and a time / Where a skinny Black girl, / Descended from slaves and raised by a single mother, / Can dream of becoming president, / Only to find herself reciting for one.’ Een deel van deze  woorden gebruikte Gorman bovendien al eens in een Instagrampost uit 2020. Geconcludeerd kan dus worden dat ‘The hill we climb’ goed aansluit bij Gormans taal en ambities, maar tegelijkertijd ook past bij Biden: een match made in heaven.  

Lees meer over middeleeuws mecenaat en Amanda Gorman in ‘Dichters, geld en macht. Van middeleeuws mecenaat naar Amanda Gorman’. Het artikel van Remco Sleiderink vind je hier.